Οι οικισμοί της Νεολιθικής και της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού στις Κουκουναριές Πάρου

Οι Κουκουναριές στην Πάρο είναι φυσικά οχυρός λόφος στον όρμο της Νάουσας, δίπλα στην τουριστική ακτή Κολυμπήθρες. Παρότι οι Μυκηναίοι οικιστές του λόφου, και οι επίγονοί τους έως την Αρχαϊκή περίοδο, ισοπέδωσαν τα παλαιότερα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα, στοιχεία της Νεολιθικής και της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού έχουν διασωθεί διασπαρμένα κάτω από τα δικά τους κτίσματα αλλά και άθικτα σε περιοχές όπου δεν υπήρξε νεότερη οικοδόμηση.

Οι Νεολιθικοί πληθυσμοί εγκατέστησαν στις Κουκουναριές οικήματα από πασσάλους και πρόχειρους τοίχους γύρω στην 5η και 4η χιλιετία π.Χ. Χρησιμοποιούσαν σκουρόχρωμα, λειασμένα κεραμικά σκεύη ανάμεσα στα οποία αρκετά φέρουν υπολείμματα κόκκινου επιχρίσματος σε μορφή κρούστας, που μάλλον είχε εφαρμοστεί μετά την όπτηση του αγγείου. Τα περισσότερα αγγεία είναι ανοιχτές φιάλες, βαθιά κύπελλα και μικρά πιθάρια και φέρουν χαρακτηριστικά για την εποχή σχοινοειδή και ανάγλυφα κοσμήματα, καθώς και αποφύσεις μεγάλης ποικιλίας.

Ένα μέρος των ευρημάτων εντοπίζεται χρονολογικά στο τέλος της Νεολιθικής και στη μετάβαση προς την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού, περίοδο που στην περιοχή της βόρειας Πάρου αντιπροσωπεύεται από το νεκροταφείο του Πλαστηρά, απ’ όπου προέρχεται ένα σύνολο ειδωλίων με πολύ ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Παρότι οι Κουκουναριές δεν έχουν δώσει παρόμοια ειδώλια, ο συγχρονισμός αυτός καθιστά τη σημασία τους ενδιαφέρουσα για τις πιθανές ενδείξεις που μπορεί να προσφέρουν σχετικά με την οργάνωση της οικιστικής ζωής στο νησί την περίοδο αυτή.

Μετά από κενό μερικών εκατονταετηρίδων νέοι κάτοικοι της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού (Πρωτοκυκλαδική ΙΙ) έκτισαν στην κορυφή του λόφου των Κουκουναριών ένα μικρό δίπατο οίκημα με αποθηκευτικούς χώρους και υπόγειο όπου υπήρχε και αγωγός απορροής ομβρίων υδάτων. Τμήματα μαρμάρινων ειδωλίων αυτής της περιόδου βρέθηκαν ανάμεσα στις επιχώσεις του μυκηναϊκού οικοδομήματος: πρόκειται πιθανώς για αποθησαυρισμένα αντικείμενα που συλλέχθηκαν και φυλάχθηκαν από του Μυκηναίους γιατί τους θύμιζαν τους προκατόχους τους στο λόφο. Καθώς οι ανασκαμένοι πρώιμοι προϊστορικοί οικισμοί των Κυκλάδων είναι ελάχιστοι σε σύγκριση προς τα νεκροταφεία, ο οικισμός των Κουκουναριών αποτελεί πηγή πολύτιμων πληροφοριών για την καθημερινή ζωή του ανθρώπου στην Πάρο ως προς την τεχνολογία, την παραγωγή, τη συστηματικότητα σε διάφορες εκφάνσεις της ζωής, τη σχέση του με το περιβάλλον.

Ανασκαφή της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας (1974-1992, Δ. Σκιλάρντι).