H Νεολιθική και η Πρώιμη Εποχή του Χαλκού στις Κουκουναριές Πάρου

Εδώ και μερικά χρόνια μελετώ τις προ-μυκηναϊκές φάσεις κατοίκησης του λόφου των Κουκουναριών στην Πάρο, που έχει ανασκάψει ο καθηγ. Δ. Σκιλάρντι. Πρόκειται για έναν ψηλό και φυσικά οχυρό λόφο στον όρμο της Νάουσας, δίπλα στην τουριστική ακτή Κολυμπήθρες. Παρότι οι Μυκηναίοι οικιστές του λόφου ισοπέδωσαν τα παλαιότερα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα, στοιχεία της Νεολιθικής και της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού έχουν διασωθεί διασπαρμένα κάτω από τα δικά τους κτίσματα αλλά και άθικτα σε περιοχές όπου δεν υπήρξε νεότερη οικοδόμηση.

Οι νεολιθικοί πληθυσμοί εγκατέστησαν στις Κουκουναριές φθαρτά οικήματα από πασσάλους και πρόχειρους τοίχους γύρω στην 5η και 4η χιλιετία π.Χ. Χρησιμοποιούσαν κεραμικά σκεύη, λειασμένα, ανάμεσα στα οποία αρκετά φέρουν υπολείμματα κόκκινου επιχρίσματος σε μορφή κρούστας, που μάλλον μπήκε μετά την όπτηση του αγγείου. Τα περισσότερα αγγεία είναι ανοιχτές φιάλες, βαθιά κύπελλα και μικρά πιθάρια και φέρουν χαρακτηριστικά για την εποχή σχοινοειδή και ανάγλυφα κοσμήματα, καθώς και αποφύσεις μεγάλης ποικιλίας.

Το μεγαλύτερο μέρος των ευρημάτων εντοπίζεται χρονολογικά στο τέλος της Νεολιθικής και στην μετάβαση προς την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού, περίοδο που στην περιοχή της βόρειας Πάρου αντιπροσωπεύεται από το νεκροταφείο του Πλαστηρά. Το στοιχείο αυτό καθιστά τη σημασία της θέσης ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, καθώς η περίοδος αυτή έχει αποκτήσει αυξημένη σημασία μετά την αναγνώρισή της και σε άλλες περιοχές των Κυκλάδων και της Αττικής πρόσφατα.

Μετά από μακρό κενό μερικών εκατονταετηρίδων νέοι κάτοικοι της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού (Πρωτοκυκλαδική ΙΙ) έκτισαν στην κορυφή του λόφου των Κουκουναριών ένα μικρό δίπατο οίκημα με αποθηκευτικούς χώρους και υπόγειο όπου υπήρχε και αγωγός απορροής ομβρίων υδάτων. Τμήματα μαρμάρινων ειδωλίων αυτής της περιόδου βρέθηκαν στις ισοπεδωμένες αποθέσεις κάτω από τα δάπεδα του μυκηναϊκού οικοδομήματος.

Καθώς οι ανασκαμένοι πρώιμοι προϊστορικοί οικισμοί των Κυκλάδων είναι ελάχιστοι σε σύγκριση προς τα νεκροταφεία, ο οικισμός των Κουκουναριών αποτελεί πηγή πολύτιμων πληροφοριών για την καθημερινή ζωή του ανθρώπου ως προς την οικονομία, τη σχέση του με το περιβάλλον, ακόμα και την ιδεολογία.

Για την έρευνα έχω χρηματοδοτηθεί από το Shelby White-Leon Levy Foundation Program και το Mediterrannean Archaeological Trust.