Ο οικισμός της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού στην Ελίκη και ο κεραμικός εξοπλισμός του

Ο οικισμός της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού (Πρωτοελλαδική ΙΙ και ΙΙΙ, δηλαδή στα μέσα και την ύστερη 3η χιλιετία π.Χ.) στην Ελίκη στι Αίγιο διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά μιας πρωτοαστικής προϊστορικής πόλης (ειδικά στη φάση ΙΙΙ) από πλευράς οργάνωσης, αρχιτεκτονικής, οικονομίας και τεχνολογίας. Τα κεραμικά αγγεία αποτελούσαν τον κυριότερο και πολυπληθέστερο εξοπλισμό των σπιτιών και της πόλης. Μαρτυρούν το υψηλό επίπεδο τεχνογνωσίας της εποχής αυτής, την μαζικότητα και εξειδίκευση της παραγωγής, τον οικογενειακό χαρακτήρα της οικονομίας αλλά και μια κοινωνική κινητικότητα που, σε συνδυασμό και με την παρουσία μεγάλων και πολύχωρων οικοδομημάτων, αντανακλά ενδεχομένως την εμφάνιση των “οίκων” ως νέων θεσμών στην κοινωνική ιεραρχία.

Η συνεχής οικοδόμηση της πόλης έως το τέλος της 3ης χιλιετίας π.Χ. είχε σαν αποτέλεσμα την σημαντική φθορά της κεραμικής των παλαιότερων φάσεων ενώ τα αγγεία της τελευταίας περιόδου του οικισμού έμειναν άθικτα στη θέση τους μετά την εγκατάλειψή του και αποκαλύφθηκαν in situ κατά την ανασκαφή. Πρόκειται για μαγειρικά σκεύη και σερβίτσια με κύπελλα, πυξίδες, υδρίες και αμφορείς. Τα περισσότερα ήταν στιλβωμένα, λίγα ήταν διακοσμημένα με γραπτά σχέδια. Κρίνοντας από τα χαρακτηριστικά του πηλού, τα δοχεία ήταν ντόπιας παραγωγής. Μέσα στα οικήματα βρίσκονταν σε συγκεκριμένους χώρους, είτε τροφοπαρακευαστικούς (κουζίνες) είτε χώρους εστίασης. Σε ένα κτίσμα βρέθηκε και ένα κύπελλο που, τουλάχιστον ως προς το σχήμα του, ήταν «εξωτικό«: ένα εντυπωσιακό «δέπας» παρόμοιο με αντίστοιχα της Τροίας.

Εκτός από τον μικρό κινητό εξοπλισμό, όλα τα σπίτια διέθεταν και μεγάλα αποθηκευτικά δοχεία (πιθάρια), αρκετά από τα οποία ήταν επιδαπέδια και τακτοποιημένα σε ειδικούς χώρους. Τα τυποποιημένα χαρακτηριστικά τους μαρτυρούν εξειδίκευση στην κατασκευή (από πιθαράδες): ειδικά μείγματα πηλών, επίστρωση πολλών στρωμάτων πηλού για την κατασκευή των τοιχωμάτων, εφαρμογή επίθετων ζωνών πηλού στις συνδέσεις μεταξύ των πήλινων τεμαχίων, ίδιας μορφής σχοινοειδή διακόσμηση. Τα μεγαλύτερα πιθάρια κατείχαν σταθερή θέση μέσα στα οικήματα και ίσως κατασκευάστηκαν και επί τόπου.

Τα αγγεία, μικρά και μεγάλα, εξυπηρετούσαν την καθημερινή διαδικασία του φαγητού. Ταυτόχρονα, όμως, έπαιζαν ρόλο στη λειτουργία κοινωνικών θεσμών όπως οι συμποσιασμοί, συνήθεια που σε επόμενη εποχή την απαντούμε στα ομηρικά κείμενα. Στο πλαίσιο τέτοιων σχέσεων, τα αγγεία γίνονταν οι φορείς της εκλεκτής παραγωγής, της κουζίνας, της αφθονίας και της επίδειξης των οικογενειών της πόλης.


Ερευνητικό πρόγραμμα της Εταιρείας των Φίλων Αρχαίας Ελίκης σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Πατρών