Αγγεία και λατρεία στη Νεολιθική, στο σπήλαιο Κύκλωπα Γιούρων

Πρόκειται για τμήματα αγγείων, κυρίως κύπελλα με λαιμό και κάποιες φιάλες, από το σπήλαιο Κύκλωπα στα Γιούρα, ένα ερημόνησο των Βορείων Σποράδων. Το χαρακτηριστικό τους είναι τα κόκκινα διακοσμητικά σχέδια (μαίανδροι, γωνίες, ρόμβοι ή ζιγκ ζαγκ σε ομάδες) που σχηματίζονται πάνω σε πλέγμα. Αυτό το πλέγμα είναι ζωγραφισμένο από πολύ λεπτές και κοντινές παράλληλες γραμμές που διασταυρώνονται. Τα σχέδια πάνω σε αυτό δημιουργούνται από το βάψιμο κάποιων τετραγώνων του που εναλλάσσονται με κενά. Σε κάποια αγγεία υπάρχουν ελεύθερα θέματα, όπως κύκλοι και τρίγωνα. Άλλη ιδιαιτερότητα των αγγείων αυτών είναι το σημείο του σπηλαίου στο οποίο βρέθηκαν: ένας στενός χώρος σχηματισμένος ανάμεσα σε σταλαγμίτες και στο φυσικό βράχο χωρίς καθόλου φυσικό φως. Το κεραμικό σύνολο χρονολογείται στη Μέση Νεολιθική περίοδο (περίπου 5800-5600 π.Χ.). Τα σχέδια προκαλούν θαυμασμό για την επιδεξιότητα του ή των ζωγράφων στο τράβηγμα τόσο λεπτών παράλληλων γραμμών, τόσο κοντά τη μία στην άλλη. Ειδικά ο σχηματισμός των σχεδίων μέσω μετρήματος είναι μια σπάνια μέθοδος διακόσμησης και έλκει την έμπνευσή της από την ύφανση και την τέχνη του αργαλειού που μεταφέρθηκε στην κεραμική επιφάνεια. Διάφορα ερωτήματα δημιουργούνται. Από ποιον οικισμό προέρχονται τα αγγεία αυτά; Ποια είναι η χρήση τους στο σπήλαιο και στον απομονωμένο χώρο στον οποίο βρέθηκαν;

Μια υπόθεση είναι ότι τα αγγεία αυτά μεταφέρονταν στο νησί και το σπήλαιο από γειτονικό νησί (την Κυρά Παναγιά) όπου παλαιότερες ανασκαφές είχαν φέρει στο φως σύγχρονο οικισμό και παρόμοια κεραμικά σκεύη. Παρότι ζωγραφισμένα, ενδεχομένως, δεν υπολείποντο σε χρηστικό προορισμό αλλά έφεραν περιεχόμενο αντάξιο του νοηματικού φορτίου της διακόσμησής τους, ίσως στο πλαίσιο μιας ιδαίτερης πράξης που τελούνταν σε εκείνο το στενό σημείο του σπηλαίου. Θα μπορούσαν να είναι τα μέλη μιας συγκεκριμένης ομάδας που αναγνώριζε τον εαυτό της σε αυτά τα σχέδια; Λ.χ. η σύνδεση των κεραμικών σχεδίων με την ύφανση ίσως αποτελεί ένδειξη σχέσης, ή και ταύτισης, των τεχνιτριών της κεραμικής με τις υφάντρες του αργαλειού.

Ανασκαφή της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας (1992-1995,  Α. Σάμψων).