Αγγεία και ταφές στη Νεολιθική, στο σπήλαιο Αλεπότρυπας και στα σπήλαια της Μάνης

Τα Nεολιθικά Οστεοφυλάκια στο σπήλαιο Αλεπότρυπα στο Διρό της Μάνης έχουν φέρει στο φως κατάλοιπα από πλήθος ανθρώπινων ταφών που συνοδεύονται από κεραμική. Σε ένα από αυτά τεκμηριώνεται η αρχαιότερη κεραμική στο σπήλαιο, από το τέλος της 7ης χιλιετίας π.Χ. Στο άλλο οστεοφυλάκιο αποκαλύφθηκαν κατάλοιπα από μεγάλα θραύσματα αγγείων οικιακής χρήσης δίπλα σε ανθρώπινα κρανία και σκελετικά κατάλοιπα σε δευτερογενή απόθεση. Από τη στρωματογραφία πιθανολογείται ότι τα σκελετικά κατάλοιπα δεν ήταν θαμμένα αλλά εκτεθειμένα και ίσως τους αποδίδονταν προσφορές. Κάποια κρανία και οστά ήταν τοποθετημένα μέσα σε βάσεις κεραμικών δοχείων.

Τα αγγεία είναι κυρίως χονδροειδή και κάποια είχαν διακόσμηση από ανάγλυφες ταινίες. Ενδεχομένως, σε κάποια από αυτά έγινε σκόπιμη θραύση τους επί τόπου. Ίσως το οστεφυλάκιο είχε το νόημα της διαφύλαξης και λατρείας των προγόνων. Αυτή η φροντίδα επιπρόσθετα μπορεί να ήταν και μια “δήλωση” ισχύος της ομάδας στο πλαίσιο του ανταγωνισμού της με άλλες ομάδες.

Πολλά σπήλαια της Μάνης στην ίδια ακτή, φιλοξενούν ταφικά κατάλοιπα, μάλιστα δημιουργώντας μικρογραφίες της Αλεπότρυπας. Συχνά οι ταφές είναι διπλές ή και πολλαπλές με πολύπλοκα ταφικά έθιμα ως προς τη θέση των νεκρών. Πολλές φορές τα σύνολα που συνοδεύουν τους νεκρούς έχουν οικιακό χαρακτήρα (πιθάρια, τρόφιμα, αποθέτες κλπ), πράγμα που ενδεχομένως απηχεί την πίστη των ανθρώπων της εποχής στη μεταθανάτια ζωή.

Ερευνητικό πρόγραμμα της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας

Υπό έκδοση

S. Katsarou, Ritual journeys to caves during the Greek Neolithic. Στο: J. Tae Jensen, E. Angliker (επιμ.), Maritime Sanctuaries.

Υπό έκδοση

S. Katsarou, A. Darlas, The expansion of mortuary behaviour and rites across the coastal caves of the Mani peninsula, Laconia, during the Final Neolithic: Evidence from the burial sites of Skoini 3 and Skoini 4. Στο: W. Cavanagh, D. Smith (επιμ.), The Wider Island of Pelops: Proceedings of a Workshop on Prehistoric Pottery in Memory of Professor Christopher Mee (Athens, September 16-17, 2017). BSA Supplement.

S. Katsarou, A. Darlas, New evidence on Neolithic burial and http://S. Katsarou, A. Darlas, New evidence on Neolithic burial and occupation practices in the caves of the Mani coast, Laconia​, The Wider Island of Pelops. A Workshop on Prehistoric Pottery in Memory of Professor Christopher Mee, Athens, BSA, Upper House, September 16-17, 2017 (Οργανωτής: British School at Athens).

2021

S. Katsarou, A. Nagel, Introduction: On reading caves and ancient Greek cult. Στο: S. Katsarou, A. Nagel (επιμ.), Cave and Worship in Ancient Greece. New Approaches to Landscape and Ritual, σελ. 1-16. London/New York. Routledge.

2018

S. Katsarou, When do the dead become dead? Mortuary projects from Ossuaries I and II, Cave Alepotrypa. Στο: A. Papathanasiou, W. Parkinson, D.J. Pullen, M. Galaty, P. Karkanas (επιμ.), Neolithic Alepotrypa Cave in the Mani, Greece. In Honor of George Papathanassopoulos, σελ. 91-126. Oxford. Oxbow.

2016

S. Katsarou, The Diros, Alepotrypa, Greece, Ossuaries: Performances of memory in front of the dead, AIA San Francisco, January 6-9, 2016. Session: The Neolithic Diros (Organizers: A. Papathanasiou, M. Galaty, P. Karkanas, W. Parkinson, D. Pullen).

2013

A. Papathanasiou, P. Karkanas, G. Papathanassopoulos, S. Katsarou, G. Valvis, K. Psimogiannou, Alepotrypa Cave, Diros, 6000-3500 BC: New evidence shed new light on the excavated material, Communities in Transition. The Circum-Aegean Later Neolithic Stages (ca. 5,000/4,800-3,200/3,000 BC). International Conference at the Acropolis Museum, Athens, June 7-9, 2013 (Οργανωτές: The Danish Institute at Athens κ. άλ.).