Τα αγγεία της Νεολιθικής και της Χαλκοκρατίας στο σπήλαιο της Αγίας Τριάδας στον Ελικώνα

Το σπήλαιο βρίσκεται σε υψόμετρο περίπου 900 μ. στο όρος Ελικώνας στην περιοχή της Αγίας Τριάδας Λειβαδιάς. Είναι γνωστό για τη χρήση του από την Αρχαϊκή περίοδο και για πολλούς αιώνες ως ιερό αφιερωμένο στις Νύμφες, τον Πάνα και άλλες θεότητες για τη λατρεία των οποίων προσέρχονταν προσκυνητές από διάφορα μέρη της Ελλάδας. Ωστόσο της αρχαίας λατρείας προηγήθηκαν διαδοχικές χρήσεις του σπηλαίου κατά την προϊστορία: περιλαμβάνουν κατάλοιπα από καύσεις της Μέσης Εποχής του Χαλκού (αρχή 2ης χιλιετίας π.Χ.), καθώς και διάσπαρτα ευρήματα της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού και της Νεολιθικής (3η και 4η χιλιετία π.Χ.).

Τα θραύσματα από κεραμικά δοχεία είναι το πολυπληθέστερο κατάλοιπο αυτών των χρήσεων. Στο τέλος της Νεολιθικής και στην αρχή της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού χρησιμοποιήθηκαν μεγάλες χειροποίητες λεκάνες με χαρακτηριστικά τριγωνικά χείλη πάνω στα οποία υπήρχαν μικρά εξογκώματα. Στη Μέση Εποχή του Χαλκού τα αγγεία, ακόμα χειροποίητα, ήταν στιλβωμένα σκούρα και κάποια είχαν αυλακώσεις ή εγχαράξεις ως διακόσμηση. Σε ένα μαγειρικό σκεύος έχει διανοιχθεί τρύπα κοντά στον πυθμένα. Επίσης τότε υπήρχαν και λεπτότοιχα γκρίζα τροχήλατα κύπελλα.

Το πιθανότερο είναι ότι το σπήλαιο χρησιμοποιούνταν κατά τους καλοκαιρινούς μήνες από κτηνοτρόφους που μετακινούσαν εποχικά τα κοπάδια τους στα ορεινά πλατώματα του Ελικώνα. Ενδεχομένως, μέσα στις καθημερινές χρήσεις υπήρζε και τελετουργική δραστηριότητα.

Ανασκαφή της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας

2022

S. Katsarou, Decline in cave use and new regimes of social control after the end of the Neolithic, From the Final Neolithic to the Early Bronze Age in the Peloponnese. International Workshop, Nafplio, June 20-21, 2022 (Οργανωτής: J. Beck).

2021

S. Katsarou, The dawn of ancient Greek cave cult: Prehistoric cave sanctuaries. Στο: S. Katsarou, A. Nagel (επιμ.), Cave and Worship in Ancient Greece. New Approaches to Landscape and Ritual, σελ. 17-48. London/New York. Routledge.