Μερικά πράγματα για μένα

Είμαι προϊστορική αρχαιολόγος και το κύριο ερευνητικό μου ενδιαφέρον είναι η Νεολιθική εποχή. Μελετώ τα χαρακτηριστικά της και τις συναρπαστικές κοινωνικές συνθήκες που εκδηλώνονται στους οικισμούς και κυρίως στα σπήλαια από την 7η έως την 4η χιλιετία π.Χ. Μελετώ, επίσης, τις αλλαγές και τις συνθήκες που κατά την περίοδο αυτή προετοιμάζουν τους κοινωνικούς και οικονομικούς συσχετισμούς που πρόκειται να επικρατήσουν κατά την Εποχή του Χαλκού.

Εργάζομαι στην Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, που είναι αρμόδια για την αρχαιολογική έρευνα και την πολιτιστική κληρονομιά που σχετίζεται με τα σπήλαια και με τη χρήση τους κατά την αρχαιότητα. Μεταξύ 2005 και 2011 δίδαξα Προϊστορική Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου στη Ρόδο.

Κύριο “εργαλείο” της έρευνάς μου είναι η μελέτη των κεραμικών αγγείων, δηλαδή του βασικού εξοπλισμού του προϊστορικού νοικοκυριού. Με αφετηρία τα σκεύη αυτά προσπαθώ να αποκτήσω, όσο είναι δυνατόν, μια συνθετική εικόνα των πρακτικών της καθημερινότητας κατά την προϊστορία και να κατανοήσω τα νοήματα των ανθρώπων και των κοινωνιών τους.

Πιστεύω ότι τα σκεύη δεν είναι μονοσήμαντα αλλά παίζουν πολλαπλούς ρόλους στην ζωή του ανθρώπου της προϊστορικής εποχής: αφενός εξυπηρετούν την απλή καθημερινότητά του, όμως, ταυτόχρονα, μπορεί να έχουν τελετουργικούς σκοπούς ενώ, σε κάθε περίπτωση, αντιπροσωπεύουν διάφορα επίπεδα συμβολισμών. Διαμορφώνονται μεν με την επιρροή της παράδοσης, παρόλα αυτά συνεχώς καταδεικνύουν πόσο εύπλαστη γίνεται αυτή η παράδοση καθώς οι μορφές τους μεταβάλλονται συνεχώς. Αντανακλούν την τεχνογνωσία της εποχής τους, την εξειδίκευση, τη διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος, τον βαθμό επικοινωνίας μεταξύ ανθρώπων και ομάδων και εν γένει τα χαρακτηριστικά της κοινωνίας τους. Παράλληλα, τα αγγεία γίνονται φορείς της δεξιότητας, της ιδιαιτερότητας και της προσωπικότητας του κάθε κεραμέα, ακόμα και του κάθε χρήστη τους, καθώς και των ιδιαίτερων συσχετισμών που διαμορφώνονται μεταξύ τους: προκύπτουν δηλαδή μέσα από μια κατάσταση ιστορικότητας και αποτελούν φορείς προσωπικής και συλλογικής μνήμης.

Είχα την τύχη να ανασκάψω και να μελετήσω τη Νεολιθική σε πολλές περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας και του Αιγαίου και ειδικά σε σπήλαια. Ήρθα σε επαφή με τις πολλές τοπικές εκφάνσεις της εποχής αυτής και τις αλλαγές που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκειά της και διαμόρφωσαν στη συνέχεια την Εποχή του Χαλκού. Μερικές από τις σημαντικές θέσεις που έχω μελετήσει είναι: το σπήλαιο Κύκλωπα στις Βόρειες Σποράδες και η τελετουργική χρήση του, το σπήλαιο της Θεόπετρας στη Θεσσαλία και ο οικιακός χαρακτήρας της κοινότητας που φιλοξενεί, ο οποίος εκδηλώνεται μέσα από μια ισχυρή τεχνολογική παράδοση, μακρά συνέχεια στο σπήλαιο, χωροταξικές μεταβολές στο χώρο του καθώς και με μια μεταστροφή προς την τελετουργική χρήση του στο τέλος της Νεολιθικής. Το σπήλαιο Φράγχθι στην Αργολίδα, θέση αναφοράς για τη Νεολιθική, αποκαλύπτει, σε πρόσφατη έρευνα, ότι η αλλαγή από μια τεχνοτροπία σε μια άλλη γίνεται βαθμιαία και μέσα από την εμφάνιση ποικίλων παραλλαγών, αντί με μια απότομη διακοπή. Τα σπήλαια της παράκτιας Μάνης δείχνουν την πληθώρα των χρήσεων από τους νεολιθικούς πληθυσμούς και, ειδικά, το σπήλαιο της Αλεπότρυπας το μέγεθος της ταφικής εγκατάστασης που φιλοξένησε. Εκτός από τα σπήλαια, ο οικισμός της Κουτρουλού Μαγούλας στη Θεσσαλία καταδεικνύει την υλική αφθονία της αγροτικής ζωής και τον ανταγωνισμό ως μηχανισμό που μπορούσε να εκτονώνει τις αντιθέσεις και να εξασφαλίζει τη συνοχή της κοινωνίας. Οι εγκαταστάσεις των πρώτων αγροτών στην ενδοχώρα της Αττικής δείχνουν τους ιδιαίτερους χαρακτήρες που διαμορφώθηκαν στην αισθητική και την τεχνολογία των κεραμικών αγγείων μέσα σε ένα μικρό γεωγραφικό χώρο. Η ακρόπολη των Κουκουναριών στην Πάρο δείχνει το κυκλαδικό “πρόσωπο” της προϊστορίας ενώ ο οικισμός της Ελίκης στην Αχαΐα είναι διδακτικός σχετικά με την εμφάνιση της τεχνολογικής εξειδίκευσης, της αστικής οργάνωσης, των διακριτών “οικογενειών”, της διαστρωμάτωσης και των δεσμών εξουσίας στην ηπειρωτική Ελλάδα κατά την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού. Πρόσφατα, με αφορμή νέα ευρήματα σε λατρευτικό σπήλαιο ιστορικών χρόνων στην Αιτωλοακαρνανία, αναζήτησα τις μεταβολές στη χρήση των σπηλαίων όπως φαίνονται στη μεγάλη κλίμακα του χρόνου, από τη Νεολιθική στην Εποχή του Χαλκού και κατά τους ιστορικούς χρόνους.

Έχω κάνει τη διδακτορική μου διατριβή στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων με θέμα την κεραμική της Μέσης Νεολιθικής από το σπήλαιο του Κύκλωπα στις Βόρειες Σποράδες. Πραγματοποιώ τις μελέτες μου στο πλαίσιο διεπιστημονικών συνεργασιών και δημοσιεύω σε ελληνικά και διεθνή επιστημονικά περιοδικά, τόμους και συνέδρια, με την υποστήριξη χρηματοδοτήσεων και υποτροφιών. Η πορεία μου στην αρχαιολογία συνδυάζει άρρηκτα την επαφή με το πεδίο και το τοπίο μιας θέσης και την επαφή με τα θραύσματα της κεραμικής στο τραπέζι του εργαστηρίου: η κριτική παρατήρηση και στις δύο περιπτώσεις αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της έρευνάς μου και της εμπειρίας μου. Πέραν της σημασίας του για την επιστημονική έρευνα, θεωρώ ότι κάθε σπήλαιο και προϊστορικό μνημείο μπορεί να αποτέλεσει πλούσιο πόρο πολιτιστικής κληρονομιάς, γνώσης και βιωσιμότητας για τη σύγχρονη κοινωνία.