Ο οικισμός της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού στην Ελίκη και ο κεραμικός εξοπλισμός του

Ο οικισμός της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού (Πρωτοελλαδική ΙΙ και ΙΙΙ, δηλαδή στα μέσα και την ύστερη 3η χιλιετία π.Χ.) στην Ελίκη στι Αίγιο διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά μιας πρωτοαστικής προϊστορικής πόλης (ειδικά στη φάση ΙΙΙ) από πλευράς οργάνωσης, αρχιτεκτονικής, οικονομίας και τεχνολογίας. Τα κεραμικά αγγεία αποτελούσαν τον κυριότερο και πολυπληθέστερο εξοπλισμό των σπιτιών και της πόλης. Μαρτυρούν το υψηλό επίπεδο τεχνογνωσίας της εποχής αυτής, την μαζικότητα και εξειδίκευση της παραγωγής, τον οικογενειακό χαρακτήρα της οικονομίας αλλά και μια κοινωνική κινητικότητα που, σε συνδυασμό και με την παρουσία μεγάλων και πολύχωρων οικοδομημάτων, αντανακλά ενδεχομένως την εμφάνιση των “οίκων” ως νέων θεσμών στην κοινωνική ιεραρχία.

Η συνεχής οικοδόμηση της πόλης έως το τέλος της 3ης χιλιετίας π.Χ. είχε σαν αποτέλεσμα την σημαντική φθορά της κεραμικής των παλαιότερων φάσεων ενώ τα αγγεία της τελευταίας περιόδου του οικισμού έμειναν άθικτα στη θέση τους μετά την εγκατάλειψή του και αποκαλύφθηκαν in situ κατά την ανασκαφή. Πρόκειται για μαγειρικά σκεύη και σερβίτσια με κύπελλα, πυξίδες, υδρίες και αμφορείς. Τα περισσότερα ήταν στιλβωμένα, λίγα ήταν διακοσμημένα με γραπτά σχέδια. Κρίνοντας από τα χαρακτηριστικά του πηλού, τα δοχεία ήταν ντόπιας παραγωγής. Μέσα στα οικήματα βρίσκονταν σε συγκεκριμένους χώρους, είτε τροφοπαρακευαστικούς (κουζίνες) είτε χώρους εστίασης. Σε ένα κτίσμα βρέθηκε και ένα κύπελλο που, τουλάχιστον ως προς το σχήμα του, ήταν «εξωτικό«: ένα εντυπωσιακό «δέπας» παρόμοιο με αντίστοιχα της Τροίας.

Εκτός από τον μικρό κινητό εξοπλισμό, όλα τα σπίτια διέθεταν και μεγάλα αποθηκευτικά δοχεία (πιθάρια), αρκετά από τα οποία ήταν επιδαπέδια και τακτοποιημένα σε ειδικούς χώρους. Τα τυποποιημένα χαρακτηριστικά τους μαρτυρούν εξειδίκευση στην κατασκευή (από πιθαράδες): ειδικά μείγματα πηλών, επίστρωση πολλών στρωμάτων πηλού για την κατασκευή των τοιχωμάτων, εφαρμογή επίθετων ζωνών πηλού στις συνδέσεις μεταξύ των πήλινων τεμαχίων, ίδιας μορφής σχοινοειδή διακόσμηση. Τα μεγαλύτερα πιθάρια κατείχαν σταθερή θέση μέσα στα οικήματα και ίσως κατασκευάστηκαν και επί τόπου.

Τα αγγεία, μικρά και μεγάλα, εξυπηρετούσαν την καθημερινή διαδικασία του φαγητού. Ταυτόχρονα, όμως, έπαιζαν ρόλο στη λειτουργία κοινωνικών θεσμών όπως οι συμποσιασμοί, συνήθεια που σε επόμενη εποχή την απαντούμε στα ομηρικά κείμενα. Στο πλαίσιο τέτοιων σχέσεων, τα αγγεία γίνονταν οι φορείς της εκλεκτής παραγωγής, της κουζίνας, της αφθονίας και της επίδειξης των οικογενειών της πόλης.

Ερευνητικό πρόγραμμα της Εταιρείας των Φίλων Αρχαίας Ελίκης σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Πατρών

2022

V. Xanthopoulou, I. Iliopoulos, D. Katsonopoulou, S. Katsarou, Standardized patterns in the ceramic craft at Early Bronze Age Helike, Achaea, Greece, Archaeological and Anthropological Sciences 14(8): 154 (pages 29).

2018

M. Kormann, S. Katsarou, D. Katsonopoulou, G. Lock, On roof construction and wall strength: Non-linear structural integrity analysis of the Early Bronze Age Helike Corridor House. Στο: M. Matsumoto, E. Uleberg (επιμ.), CAA 2016: Oceans of Data. Proceedings of the 44th Conference on Computer Applications and Quantitative Methods in Archaeology (Oslo, March 30-April 3, 2016), σελ. 421-432. Archaeopress.

 

M. Kormann, S. Katsarou, D. Katsonopoulou, G. Lock, On roof construction and wall strength: Non-linear structural integrity analysis of the Early Bronze Age Helike Corridor House, CAA 2016: Exploring Oceans of Data. The 44th Annual Conference on Computer Applications and Quantitative Methods in Archaeology 2016, University of Oslo, Oslo, March 29-April 2, 2016.

2017

M. Kormann, D. Katsonopoulou, S. Katsarou, G. Lock, Methods for developing 3D visualizations of archaeological data: A Case Study of the Early Bronze Age Helike Corridor House, STAR. Science & Technology of Archaeological Research 3.2, σελ. 478-489.

 

M. Kormann, S. Katsarou, D. Katsonopoulou, G. Lock, Creating Interactive 3D visualizations of archaeological data: A Case Study on the Early Bronze Age Helike Corridor House, 41st International Symposium on Archaeometry-ISA 2016, Kalamata, May 15-21, 2016 (Οργανωτής: Laboratory of Archaeometry, University of the Peloponnese).

2017

M. Kormann, D. Katsonopoulou, S. Katsarou, The Digital Helike Project: Further insights from archaeological and geological data in the Early Helladic period through combined modelling, 3d reconstruction and simulation. In: G. Vavouranakis, M. Katsianis, Y. Papadatos, M. Mouliou, P. Petridis (επιμ.), Digital Pasts for the Present. Proceedings of the 2nd Conference on Computer Applications and Quantitative Methods in Archaeology, Greek Chapter (CAA_GR) (Athens, December 20-21, 2016), σελ. 69-75. Department of History and Archaeology, National & Kapodistrian University of Athens.

M. Kormann, D. Katsonopoulou, S. Katsarou, The Digital Helike Project: further insights from archaeological and geological data in the Early Helladic period through combined modelling, 3d reconstruction and simulation, 2nd CAA-GR Conference, University of Athens, Athens, December 20-21, 2016.

 

2017

Katsonopoulou, S. Katsarou, Mainland cosmopolitanism and the rise of personal prestige: new evidence from the coastal Early Helladic town of Helike, north-west Peloponnese, Greece, BSA 112, σελ. 1-32.

 

2016

M. Kormann, S. Katsarou, D. Katsonopoulou, G. Lock, Structural Integrity Modelling of an Early Bronze Age “Corridor House” in Helike of Achaea, NW Peloponnese. Στο: S. Campana, R. Scopigno, G. Carpentiero, M. Cirillo (επιμ.), CAA 2015: Keep the Revolution Going. Proceedings of the 43rd Annual Conference on Computer Applications and Quantitative Methods in Archaeology 2015 (University of Siena, Siena, March 30-April 3, 2015), σελ. 825-836. Oxford. Archaeopress.

 

M. Kormann, S. Katsarou, D. Katsonopoulou, G. Lock, Structural Integrity Modelling of an Early Bronze Age “Corridor House” in Helike of Achaea, NW Peloponnese, CAA 2015: Keep the Revolution Going. The 43rd Annual Conference on Computer Applications and Quantitative Methods in Archaeology 2015, University of Siena, Siena, March 30-April 3, 2015.

2016

D. Katsonopoulou, I. Iliopoulos, S. Katsarou, V. Xanthopoulou, Craftsmanship of big storage pithoi in the Early Helladic settlement of Helike, Achaea. Στο: E. Photos-Jones (επιμ.), in collaboration with Y. Bassiakos, E. Filippaki, A. Hein, I. Karatasios, V. Kilikoglou, E. Kouloumpi, Proceedings of the 6th Symposium of the Hellenic Society for Archaeometry (Athens, May 16-18, 2013), σελ. 13-20. Oxford. Archaeopress. BAR International Series S2780.

D. Katsonopoulou, I. Iliopoulos, S. Katsarou, V. Xanthopoulou, Craftsmanship of big storage pithoi from the Early Helladic settlement of Helike, Achaia, 6ο Συμπόσιο της Ελληνικής Αρχαιομετρικής Εταιρείας, Πολιτισμικές επιρροές στην έκφραση των τεχνικών δεξιοτήτων στη Μεσόγειο, Μουσείο Ακρόπολης, Αθήνα, 16-18 Μαΐου 2013 (Οργανωτής: Ελληνική Αρχαιομετρική Εταιρεία).

2013

V. Xanthopoulou, S. Katsarou-Tzeveleki, D. Katsonopoulou, I. Iliopoulos, Petrographic and geochemical characterisation of Early Bronze Age ceramic artifacts from Helike, Northwestern Peloponnese, Greece, EMAC 2013. 12th European Meeting on Ancient Ceramics, Padova, September 19-21, 2013.

2011

S. Katsarou-Tzeveleki, Morphology and distribution of pottery at the Early Helladic settlement of Helike, Achaia. Στο: D. Katsonopoulou (επιμ.), HELIKE IV – Ancient Helike and Aigialeia. Protohelladika, The Southern and Central Greek Mainland, σελ. 89-126. Athens. The Helike Society.

 

S. Katsarou-Tzeveleki, Morphology and distribution of pottery at the Early Helladic settlement of Helike, Achaia, HELIKE IV – Ancient Helike and Aigialeia, Nikolaiika, Agion, September 1-3, 2007 (Οργανωτής: The Ancient Helike Society).

 

2010

Σ. Κατσαρού, N. Κατσωνοπούλου, I. Ηλιόπουλος, Β. Ξανθοπούλου, Η κεραμική τεχνολογία της οικιακής οικοσκευής και των αποθηκευτικών πίθων στον πρωτοελλαδικό οικισμό της Ελίκης Αχαΐας, Αρχαιολογική έρευνα και νέες τεχνολογίες, ARCH_RNT, 2ο Συμπόσιο, Καλαμάτα, 21-23 Οκτωβρίου 2010 (Οργανωτές: Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών Πανεπιστημίου Πελοποννήσου).